Te vaak in afzondering, geen volwaardig onderwijs, klachten over politiegeweld. De Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen is niet mals voor de Vlaamse jeugdzorg.
"In het kort aan mijn ouders leg ik wel uit dat de 'veilige kamer' gewoon een kale isolatiecel is. 'Veilige kamer', als je dat hoort, weet je niet wat er echt met mij gebeurt."
Aan het woord is een van de jongeren die getuigt in het jaarverslag van de Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen. Het rapport focust dit jaar op het probleem van financiën in jeugdinstellingen.
Afzondering en isolatie zou een sterke impact hebben op jongeren, die nog geen jaren met zich meedragen. Soms gaan de jongeren op zoek naar hun eigen veiligheid, in een kussenkamer, maar de gemeenschapsinstellingen gebruiken het ook als een sanctiemaatregel. Daar is de commissie tegen gekant, maar "soms duren die heiligheden heel lang, van dagen tot een week of zelfs langer".
Besluit op tafel
Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens, voorzitter van deze toezichtscommissie, stelt voor een maximale duur voor het nemen van maatregelen in de wetgeving. "De aanpassing van het besluit dat momenteel op tafel ligt, is een beslissingskans", zegt ze.
Er bestaat geen wetenschappelijke evidentie voor het nut van de verklaring. De wetenschappelijke consensus is net dat bepaalde maatregelen maximaal moeten worden.
Internationale normen eisen de registratie van alle gebeurtenissen, maar in de praktijk gebeurt dat bij ons niet altijd en enkel in het individuele dossier van de jongere. Niemand weet dus hoe vaak jongeren in Vlaanderen in afzondering moeten. Een tweede aanbeveling van de commissie is dat naast één druk op de knop het aantal afzonderingen per voorziening te raadplegen is.
Minister van Welzijn Hilde Crevits (cd&v) laat weten dat er inderdaad ruimte voor verbetering is. "We zullen dit de voorlopige weken nog vertalen in een voorlopige aanpassing van het decreet", zegt Crevits.
De toezichtscommissie klaagt aan dat sommige jongeren, al dan niet door sancties, geen onderwijs meer krijgen. Een deel van de jongeren in gemeenschapsinstellingen kan schoollopen bereiken, maar voor veel jongeren staat het onderwijstraject stil. "Het is onaanvaardbaar dat er nog altijd geen officieel onderwijs is in de gemeenschapsinstellingen", schrijft de toezichtscommissie.
Soms is er onderwijs in de jeugdinstelling, maar zegt dat niet mee voor een diploma. Ook hier erkent minister Crevits het probleem. "Jongeren verliezen veroorzaakt soms meerdere schooljaren, en velen dreigen daardoor af te haken", zegt ze. "Dat bemoeilijkt hun re-integratiekansen."
Uit de melding bezoeken van de 26 vrijwilligers van de toezichtscommissie komen tot slot opvallende meer klachten boven van buitensporig politiegeweld. Voor een stuk aangetoond dat het te gaan over wat zich afspeelt voor de jongere in de instelling is. Vorig jaar kaartte de Antwerpse jeugdrechter Christian Denoyelle nog aan dat jongeren regelmatig een nacht in de politiecel dienden bij gebrekkige aangepaste opvang.
Ook in jeugdinstellingen zou het soms verkeerd gaan. De eerste vaststelling is dat instellingen de vaker de politie bellen. Op sommige plaatsen is het de norm dat begeleiders geen dwang uitoefenen. Als een jongere dan niet vrijwillig in afzondering gaat, zijn ze verplicht de politie in te schakelen. Een tweede vaststelling: meer politie-interventies lopen verkeerd af, zegt de toezichtscommissie. Het gaat onder meer over "onnodig veel pepperspray" en "een klap van een agent". Jeugdinstellingen zeggen dat alles "volgens het boekje verloopt".
BRUNO STRUYS
