Allereerste resultaten van de preventiebarometer brengen informatie over het gebruik van alcohol, tabak en cannabis bij de Vlaamse bevolking

Persbericht Hilde Crevits 

Viceminister-president van de Vlaamse Regering & Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 

Allereerste resultaten van de preventiebarometer brengen informatie over het gebruik van alcohol, tabak en cannabis bij de Vlaamse bevolking 

De allereerste resultaten van de Vlaamse Preventiebarometer zijn een feit. In opdracht van Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Hilde Crevits heeft Sciensano met deze preventiebarometer factoren gemeten die de levensstijlkeuzes zoals roken, voeding en beweging van de inwoners beïnvloeden. De Preventiebarometer onderzoekt wat mensen weten over en willen doen aan hun levensstijl en welke omgevingsfactoren gezonde keuzes bemoeilijken of bevorderen. Een eerste reeks resultaten over alcohol-, tabak- en cannabisgebruik is nu beschikbaar. Ze tonen aan dat heel wat mensen de wil hebben om minder te roken en te drinken en zich vaak nog vergissen in wat ze erover denken te weten. De resultaten zijn nuttig voor toekomstige preventiestrategieën.  

“In de preventieve gezondheidszorg werken we samen met Sciensano aan een onderzoek naar de kennis, de houding en de motivatie van mensen over bijvoorbeeld alcohol en roken. Die zaken meten we met de allereerste Preventiebarometer. Dit onderzoek geeft meer inzicht over hoeveel mensen nu precies roken, drinken enz.…, welke factoren invloed hebben op hun gedrag en op welke drempels of motivaties we kunnen inspelen om mensen te helpen een gezondere levensstijl aan te nemen. Door deze inzichten weten we beter hoe we gericht meer resultaat kunnen krijgen bij de verschillende doelgroepen. De Preventiemeter geeft alvast aan dat er grote groepen Vlamingen gezonder willen leven. Met deze resultaten, want meten is weten, kunnen we in Vlaanderen doelgericht veel meer aan preventiebeleid doen. Onze diensten en veel organisaties waarmee we samenwerken, kunnen hiermee verder aan de slag.” - Hilde Crevits  

Het onderzoek 

Sciensano voert de Preventiebarometer uit in opdracht van Zorg en Gezondheid. Het gaat om een onderzoek bij 4000 volwassenen. Het doel  is om  het inzicht te verhogen over factoren die levensstijl beïnvloeden. Levensstijl gaat over verschillende gedragingen die gerelateerd zijn aan gezondheid zoals voedingsgewoonten, alcoholgebruik, deelname aan bevolkingsonderzoeken naar kanker... Ongezond gedrag ligt zoals bekend aan de basis van veel chronische ziekten zoals kanker, diabetes, hart- en vaatziekten en longziekten, die ook de belangrijkste oorzaken zijn van vermijdbare dood en invaliditeit. Met deze gegevens wil minister Crevits de juiste  middelen in zetten om ongezond gedrag van de bevolking bij te sturen én gezond gedrag te versterken.  

De gezondheidsenquête focust vooral op het gezondheidsgedrag van onze burgers. De Preventiebarometer peilt ook naar hun intenties om gezonder te gaan leven, kennis die ze hebben daarover, pogingen die ze al gedaan hebben en welke factoren helpend kunnen zijn om het gedrag te veranderen. 

De resultaten 

Een eerste reeks van resultaten is nu beschikbaar. Een aantal opvallende cijfers zijn: 

Over alcohol: 

• 8 op de 10 Vlamingen geeft aan in het laatste jaar alcohol te hebben gedronken, waarbij mannen een uitgesproken risicoprofiel hebben dan vrouwen. Mannen drinken meer dagelijks alcohol dan vrouwen (8,4% tegenover 4,7%) en vertonen ook een riskant alcoholverbruik (= meer dan 10 glazen per week). 
• Personen die riskant alcohol gebruiken, hebben vaak de intentie om hun alcoholgebruik te minderen. 43,8% heeft in de afgelopen 12 maanden geprobeerd om minder alcohol te drinken en 49,1% wil in de volgende 12 maanden minder alcohol drinken. De meesten geven echter aan te denken dat ze er (wellicht) niet in zullen slagen om te minderen.  
• De meeste alcoholgebruikers geven aan dat ze het gemakkelijk vinden om met situaties van sociale druk rond alcohol drinken om te gaan. Slechts 17,5% geeft bijvoorbeeld aan het moeilijk te vinden om geen alcohol te drinken als vrienden wel drinken. Bij mensen die riskant alcohol gebruiken, is dat wel bijna 1 op de 2 (46,5%). 
• Bijna 1 op de 3 alcoholgebruikers (30,3%) gelooft het hardnekkige misverstand dat 1 glas rode wijn per dag drinken gezond is. 27,7% weet dat dat niet waar is, 42% weet het niet. 

Over tabak: 

• In 2022 rookt ongeveer 1 op de 7 personen van 18 jaar en ouder (9,0% dagelijks en 5,1% occasioneel), 23,7% heeft dagelijks gerookt in het verleden en 62,1% heeft nooit gerookt. Mannen zijn vaker huidige rokers dan vrouwen (15,6% versus 12,6%).  
• Bij wie dagelijks rookt, heeft 27,6% in de afgelopen 12 maanden geprobeerd om te stoppen met roken. 42,9% wil stoppen met roken in de komende 12 maanden. 
• De meeste dagelijkse rokers heeft al gehoord van rookstophulpmiddelen: begeleiding door een tabakoloog, hulp van een huisarts of apotheker, rookstopmedicatie, Tabakstop en de elektronische sigaret met nicotine. Van de dagelijkse rokers met de intentie om te stoppen met roken, wil 40,6% dit doen zonder specifieke hulp of methode, wil 28,3% rookstopmedicatie gebruiken en wil 15,4% hulp van de huisarts of apotheker. Daarnaast wil 11,2% de e-sigaret met nicotine gebruiken, 8,2% een tabakoloog raadplegen en 3% Tabakstop raadplegen. Ongeveer een kwart van de dagelijkse rokers met de intentie om te stoppen weet nog niet op welke manier ze willen stoppen (26,5%). 
• De grootste belemmeringen om te stoppen met roken bij de dagelijkse rokers blijken lichamelijke verslaving en eerdere stoppogingen die te moeilijk waren (beiden 33,0%), gevolgd door de angst om gewicht aan te komen (20,8%) en om zich slechter te voelen (16,6%) en te dure rookstophulpmiddelen (13,4%).  

Over cannabis: 

• Uit de resultaten blijkt dat 2,3% van de Vlaamse bevolking tussen 18 en 64 jaar minstens maandelijkse cannabis gebruikt.  
• Bij de personen van 18 tot 64 jaar die minstens maandelijks cannabis gebruiken, heeft 25,3% geprobeerd in de afgelopen 12 maanden om te stoppen met cannabis en 23,9% van hen heeft de intentie om te stoppen in de komende 12 maanden. 
• In de algemene bevolking van 18 tot 64 jaar heeft 77,8% kennis van de verslavende werking van cannabis en weet 69,9% dat cannabis een negatief effect heeft op concentratie. Slechts 37% weet dat er in België volgens de wet geen cannabis mag gebruikt worden. 

Elise Braekman, onderzoekster bij Sciensano: “Het is de eerste keer dat we op zo’n schaal de drempels en motivaties die mensen ervaren om gezond te leven bestuderen. Uit de resultaten blijkt bijvoorbeeld dat heel wat personen die te veel alcohol drinken het moeilijk vinden om met sociale druk rond alcoholgebruik om te gaan en dat de grootste drempels om te stoppen met roken lichamelijk verslaving en moeilijke eerdere stoppogingen zijn. Positief is wel dat een groot aantal mensen de intentie hebben om gezonder te gaan leven.”    

De resultaten van de preventiebarometer worden nu omgezet in rapporten. Er zal ook in overleg gegaan worden met de stakeholders en onze partnerorganisaties, om het bereik en de impact van preventieve acties te verbeteren, waarbij er meer op maat van de verschillende doelgroepen kan gewerkt worden. Er zal ook een evaluatie gebeuren van deze barometer zodat een tweede meetpunt in 2025 kan gebeuren. 

Naast de resultaten over alcohol-, tabak- en cannabisgebruik volgen in 2023 nog rapporten van de preventiebarometer over voeding, beweging, sedentair gedrag en mentale en seksuele gezondheid. Het is de bedoeling om deze metingen minstens één keer per legislatuur​ te herhalen.  

De eerste reeks resultaten van de Preventiebarometer vindt u op  de website van Sciensano.