In een 4-jaarlijkse internationale studie werden 20.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar in 2022 bevraagd naar hun mentale, sociale en fysieke welzijn. Ongeveer 9 op de 10 geven aan zich tevreden te voelen met hun leven en iets meer dan 8 op de 10 geeft aan een goede tot uitstekende fysieke gezondheid te hebben. Maar het rapport bevestigt voor minister Crevits ook eerdere signalen uit de hulpverlening en uit internationaal onderzoek: in de nasleep van de COVID-pandemie rapporteren jongeren beduidend vaker mentale en fysieke klachten zoals slaapproblemen of zenuwachtigheid en hoofd- of rugpijn. 1 op de 6 jongeren rapporteert ook zich eenzaam te voelen.
“Onder meer via de HBSC-studie kunnen we nauw opvolgen hoe het met onze jeugd gaat. Gelukkig blijft het overgrote deel van de jongeren hun globale toestand als gezond beoordelen. De COVID-pandemie laat evenwel een duidelijke impact na op het mentale en fysieke welbevinden van onze jongeren en het meeste bij de meisjes. We hebben al heel wat initiatieven lopen om de veerkracht van jongeren te versterken, met recent nog initiatieven naar scholen zoals Geluk in de Klas, Expeditie Geluk en een onderzoek in samenwerking met het Departement Onderwijs om scholen te ondersteunen bij het opmaken van een preventief gezondheidsbeleid. Daarnaast blijven we investeren in onze OverKop-huizen. Fysiek en mentaal welbevinden zijn met elkaar verbonden. Gezonde voeding en lichaamsbeweging bevorderen, helpt dus ook de mentale gezondheid. Zo’n brede internationale tendens kan je natuurlijk niet op korte termijn keren, maar vraagt aandacht vanuit de hele maatschappij.” – Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Hilde Crevits
“In deze nieuwe resultaten zien we het mentaal en fysieke welbevinden van jongeren in Vlaanderen dalen. Ze rapporteren meer fysieke en psychologische klachten dan in 2018. De negatieve tendens die we al bij de studie in 2018 zagen, zet zich dus verder en werd vermoedelijk versterkt door de impact van COVID-19 op het leven van adolescenten. Over het algemeen zien we dat meisjes het moeilijker hebben dan jongens en meer klachten rapporteren. Ook oudere adolescenten hebben meer klachten dan de jongere tieners. Dit is een internationale studie, maar de internationale resultaten zijn nog niet beschikbaar. Wel zien we dezelfde tendensen in de rapporten van andere landen zoals Finland, Nederland en Estland.” - Hoofdonderzoeker Dr. Maxim Dierckens
Resultaten voor mentaal en sociaal welbevinden
De meerderheid van de jongeren (90,6%) was in 2022 vrij tevreden over hun leven, al was er ten opzichte van 2018 een kleine afname (toen 92,8%). Meer jongeren gaven echter mentale klachten aan:
- 29,4% voelde zich meermaals per week humeurig (21,4% in 2018)
- 31,0% voelde zich meermaals per week zenuwachtig (21,6%, in 2018)
- 19,7% voelde zich meermaals per week ongelukkig (14,1% in 2018)
- 32,0% ervoer meermaals per week moeilijkheden met inslapen (26,6% in 2018)
Vooral het stijgend percentage jongeren dat kampt met zenuwachtigheid valt op. We zien ook een sterke toename in zelfmoordgedachten van 17,6% in 2018 naar 22,3% in 2022 en het percentage jongeren dat aangaf geprobeerd te hebben zichzelf te beschadigen, steeg van 14,5% naar 18,8%.
Meer klachten bij meisjes
Voor al die categorieën rapporteren meisjes beduidend vaker deze klachten dan jongens. Veel meer meisjes rapporteren mentale klachten dan jongens. 40% van de meisjes zegt bijvoorbeeld zich zenuwachtig te voelen ten opzichte van ongeveer 20% jongens. Ook zelfmoordgedachten en slaapproblemen komen vaker voor bij de meisjes. We zien ook dat meisjes minder vaak dan jongens aangeven zich gelukkig te voelen: 76,1% van de jongens voelt zich meestal gelukkig te voelen tegenover 58,9% van de meisjes. Maar zowel bij de jongens als de meisjes kijken ruim meer dan 9 op de 10 hoopvol naar de toekomst.
Ongeveer 16% van de jongeren gaf aan zich eenzaam gevoeld te hebben in de voorbije twaalf maanden met opnieuw duidelijke verschillen naargelang geslacht. Eén op tien (10,0%) jongens was eenzaam, tegenover meer dan één op vijf (21,6%) meisjes.
11- tot 12-jarigen scoorden over het algemeen beter dan 17- tot 18-jarige adolescenten. Algemeen was het mentaal en sociaal welzijn ook beter bij jongeren uit het ASO dan bij jongeren uit het BSO en het TSO.
Resultaten voor fysiek welbevinden
Op het vlak van fysiek welbevinden stelt de studie dezelfde tendensen vast. De meerderheid van de jongeren gaf aan een goede tot uitstekende gezondheid te hebben (82,7%) en dit percentage bleef stabiel in 2022 ten opzichte van 2018 (82,6%).
Fysieke klachten evolueerden echter in de negatieve zin ten opzichte van 2018:
- 19% voelde meermaals per week hoofdpijn (12,2% in 2018)
- 12,7%, voelde meermaals per week buikpijn (7,8% in 2018)
- 17,4% voelde meermaals per week rugpijn (12,4% in 2018)
- 15,0% voelde meermaals per week duizeligheid (8,5% in 2018)
Het stijgende aantal klachten over duizeligheid is opvallend. In lijn met de resultaten van mentaal en sociaal welzijn, scoorden de jongens in vergelijking met de meisjes ook beter op het vlak van fysiek welzijn. Het fysieke welzijn was beter bij de jongste leeftijdsgroep en slechter bij de oudere leeftijdsgroepen en een duidelijke kloof naargelang onderwijsvorm.
Over het onderzoek
Deze studie “Jongeren en Gezondheid” bevroeg meer dan 20 000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar. Deze resultaten over mentaal, sociaal en fysiek welbevinden zijn de eerste van een reeks. Er volgen vóór de zomer nog resultaten over seksuele gezondheid; voeding en beweging; tabak, alcohol en drugs. De studie kadert binnen de internationale Health Behaviour in School-aged Children-studie (HBSC) en werd uitgevoerd met steun van het Agentschap Zorg en Gezondheid door onderzoekers van Universiteit Gent. De HBSC-studie wordt sinds 1982 vierjaarlijks uitgevoerd in een groeiend aantal landen en regio’s in Europa en Noord-Amerika. Vlaanderen neemt eraan deel sinds 1989. De internationale resultaten van deze HBSC-studie worden ten vroegste verwacht in het najaar 2023.
