De kansarmoede-index in Vlaanderen is stabiel gebleven in vergelijking met het jaar daarvoor. 12,6% van de kinderen tussen 0 en 3 jaar groeide in 2022 op in kansarmoede. Uit andere indicatoren uit het rapport blijkt dat vooral gezinnen met 4 of meer kinderen en gezinnen, waarbij de arbeidsparticipatie laagt ligt, het moeilijkst hebben. De grootste uitdaging ligt in Antwerpen.
Het vernieuwde rapport rond inkomen en (kans)armoede van Opgroeien brengt diverse cijfers rond inkomen en (kans)armoede in Vlaanderen samen. In vergelijking met 2021 zijn de meeste cijfers stabiel gebleven. Zo ligt de kansarmoede-index[1] van Opgroeien in 2022 quasi op hetzelfde niveau als in 2021. Deze spitst zich enkel toe op jonge kinderen. Zo werd van de kinderen tussen 0 en 3 jaar die eind 2022 in Vlaanderen woonden 12,6% geboren in een situatie van kansarmoede. In 2021 was dat 12,7%, er was toen sprake van een lichte daling.
De kansarmoede-index wordt berekend op basis van zes parameters: het maandinkomen van het gezin, de opleiding van de ouders, de arbeidssituatie van de ouders, de kwaliteit van de huisvesting, het stimulatieniveau van de kinderen en de gezondheid. Per parameter wordt een ondergrens bepaald. Wanneer gezinnen bij minstens 3 van de 6 parameters op of onder de ondergrens scoren, groeit een kind op in kansarmoede.
“Ondanks de financieel extra uitdagende tijden, zien we dat de cijfers voor 2022 in het rapport vrij stabiel gebleven zijn. We blijven de strijd tegen kinderarmoede onverminderd verder zetten, elk kind heeft het recht om kansrijk op te groeien. Het Groeipakket is daarbij een belangrijk instrument. Een kwart van de kinderen in Vlaanderen met een Groeipakket kon vorig jaar rekenen op een maandelijkse sociale toeslag. Bij de begrotingsopmaak in September is er beslist die groep fors uit te breiden in 2023 en extra inspanningen te leveren voor gezinnen met lagere inkomens. Ook heb ik samen met minister Dalle 1,2 miljoen euro vrijgemaakt waarmee lokale besturen projecten rond kinderarmoede kunnen opzetten in hun gemeente of stad.” – Vlaams minister van Gezin Hilde Crevits
“In de strijd tegen armoede hebben we goede data nodig. Dit rapport biedt niet alleen de Vlaamse overheid, maar ook de lokale besturen heel wat gegevens over kansarme gezinnen met kinderen. Zo kunnen we beter inspelen op de noden die er zijn en zo ook meer kansen bieden aan deze gezinnen en kinderen. Binnenkort lanceer ik een oproep rond lokale bondgenotennetwerken in de strijd tegen kinderarmoede. Dat biedt een concrete, lokaal gerichte opportuniteit om deze gezinnen in kansarmoede een betere ondersteuning te bieden.” – Vlaams minister van Armoedebestrijding Benjamin Dalle
Bron: Opgroeien - Cijfers op maat: gezinsinkomen-en-kansarmoede
(Kans)armoede sterk afhankelijk van arbeidsparticipatie
Volgens de kansarmoede-index kennen gezinnen in kansarmoede net zoals voorgaande jaren vooral een beperkt inkomen, een laag opleidingsniveau en een situatie van werkloosheid of een andere precaire arbeidssituatie. Ook uit de SILC-enquête blijkt dat het armoederisico sterk afneemt naarmate de arbeidsparticipatie van de ouders toeneemt. 57% van de kinderen in een gezin met een zeer lage werkintensiteit kent een verhoogd risico op armoede. Bij een lage werkintensiteit is dat 53%, bij een zeer hoge werkintensiteit bedraagt het armoederisico 2%.
Volgens diezelfde enquête groeit 7% van de minderjarigen op in een gezin met een inkomen onder de armoedegrens. Eerder werd al bekend gemaakt dat dit het laagste cijfer ooit is. De enquête houdt, in tegenstelling tot de kansarmoede-index, rekening met het Groeipakket. Verder bleek dat net zoals in 2021 10% in een gezin leeft waarvan de referentiepersoon stelt dat het moeilijk of zeer moeilijk is om de eindjes aan elkaar te knopen. 16% van de kinderen leeft in een gezin dat geen onverwachte uitgaven van 1.300 euro aankan. 13% van de kinderen kan geen week buitenshuis op vakantie.
1 op 5 gezinnen met inkomen van minder dan 30.000 euro
Volgens de meest recente data van de KSZ in 2019 leeft 19% van de minderjarigen in een gezin waar het bruto belastbaar gezinsinkomen minder dan 30.000 euro bedraagt. Het gaat dan wel om inkomens zonder rekening te houden met de bedragen van het Groeipakket. Als we ook het ontvangen Groeipakket bij het inkomen tellen, verkleint de groep kinderen met een inkomen onder de 30.000 euro naar 12,6% in plaats van 19%.
Op basis van de inkomensverdeling[2] volgens de gegevens van het Groeipakket stellen we vast dat 1 op de 5 gezinnen een bruto belastbaar inkomen heeft van minder dan 30.000 euro. Bijna 60% heeft een inkomen tussen 30.000 en 90.000 euro, 19,7% heeft een gezinsinkomen van minstens 90.000 euro. De inkomensverdeling verschilt wel naargelang het aantal kinderen in het gezin. Gezinnen met 4 of meer kinderen hebben vaker een beperkter inkomen dan gezinnen met minder kinderen.
Grootste uitdaging blijft Antwerpen
Op basis van de gegevens van de KSZ (over inkomensjaar 2019) zien we ook qua inkomensverdeling verschillen per provincie. In Antwerpen leeft 23,2% van de minderjarigen in een gezin met een bruto-belastbaar inkomen van hoogstens 30.000 euro, in Vlaams-Brabant ligt dat aandeel een stuk lager (15,6%). Het aandeel kinderen met een inkomen van minstens 75.000 euro ligt in Vlaams-Brabant ook hoger dan in de andere provincies. Daarnaast blijft volgens de kansarmoede-index van Opgroeien de kansarmoede nog steeds het hoogst in Antwerpen (15,8%). Met 7,5% ligt de kansarmoede-index in Vlaams-Brabant het laagst.
Via het dashboard van Opgroeien zijn diverse inkomensindicatoren en toeslagen per stad of gemeente te vinden.
Bron: Opgroeien - Cijfers op maat: gezinsinkomen-en-kansarmoede
Doelgroep sociale toeslag uitgebreid
In Vlaanderen zijn er via het Groeipakket 2 soorten toeslagen om gezinnen met een beperkt inkomen extra te ondersteunen: de sociale toeslag en de schooltoeslag bij schoolgaande kinderen.
Het aantal kinderen met een sociale toeslag is licht toegenomen (+1,6%). Het gaat om 1 op de 4 kinderen (24,2%) met een Groeipakket. In totaal ontvingen 394.470 kinderen vorig jaar een sociale toeslag. Ministers Crevits en Dalle verwachten volgend jaar een pak meer kinderen te bereiken. Tijdens de begrotingsopmaak in 2022 heeft de Vlaamse regering namelijk beslist om bijkomende maatregelen te nemen rond het Groeipakket, waaronder een uitbreiding van de groep kinderen met recht op een sociale toeslag in 2023. In totaal hebben daardoor meer dan 450.000 kinderen recht op een sociale toeslag.
Het aantal kinderen met een schooltoeslag in 2022 is beperkt afgenomen tegenover 2021. Dit aantal hangt ook af van het aantal jonge kinderen. In totaal kregen vorig jaar meer dan 35% van de kinderen tussen 3 en 18 jaar in Vlaanderen een schooltoeslag (35,7% van de kinderen tussen 3 en 5 jaar, 38% van de kinderen tussen 6 en 12 jaar en 36,6% van de kinderen tussen 12 en 18 jaar).
[1] De kansarmoede-index drukt uit hoe groot het aandeel kinderen van 0 tot 3 jaar in kansarmoede is ten opzichte van het totaal aantal kinderen in die leeftijdscategorie en wordt berekend met 6 parameters, zoals gezinsinkomen (excl. Groeipakket), arbeidssituatie van de ouders, opleidingsniveau en huisvesting.
[2] Het Groeipakket werkt met een geconstrueerd bruto belastbaar inkomensbegrip waarbij voor de inkomensverstrekkers in het gezin gegevens uit diverse bronnen samengeteld worden en waarbij sommige componenten een zwaarder gewicht krijgen.
