De jongste jaren heeft de Belgische visserijsector grote stappen gezet richting een meer innovatieve en duurzame visserij. Zo zijn al 38 van de 59 actieve Belgische vaartuigen uitgerust met het dataplatform VISTools, waarbij in real-time informatie over de visvangst en het brandstofverbruik gegeven wordt. De wendbare vaartuigen met smal vistuig maken met hulp van moderne navigatiemiddelen precisievisserij mogelijk zodat zones met kwetsbare bodem vermeden worden. De meest aangevoerde vissoorten zijn tong, schol, inktvis, rog en garnalen. Dat blijkt uit het tweejaarlijkse Visserijrapport van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij dat vandaag door Vlaams minister van Visserij Hilde Crevits samen met de sector is voorgesteld.
“In feite mag je onze kleine visserijsector bekijken als één groot levend lab, waar vissers, wetenschappers, natuurorganisatie en beleidsmensen in vertrouwen samen bouwen aan verduurzaming. De transitie steunt op goodwill en gedeelde stielkennis in de sector, innovaties die op voorstel van vissers samen met onderzoekers ontwikkeld worden, positieve sturing vanuit ngo’s en stimulerend Vlaams beleid. Europa mag – moet – zien wat hier wordt gerealiseerd. Via innovatie kunnen onze vissers real time gegevens bekijken en veel preciezer vissen met alle voordelen van dien. Wij beschikken over steeds meer vangstgegevens, dit is belangrijk om in de toekomst sneller adviezen te kunnen geven over de hoeveelheid vis die mag gevangen worden. Via het Europees voorzitterschap zullen we dit op een informele Europese Raad in Brugge en Zeebrugge ook in de kijker zetten.” Hilde Crevits
De Belgische visserijsector: klein, maar divers
De belangrijkste visgrond voor de Belgische vloot met in totaal 64 licenties voor vaartuigen in 2022 was het Oostelijk Kanaal ter hoogte van Normandië en Bretagne, met een aandeel van 28% van de aanvoer in binnen- en buitenlandse havens, gevolgd door de Centrale Noordzee met 18%, Zuidoost Ierland met 15%, de Zuidelijke Noordzee met 13%, de Ierse Zee en Bristol-Kanaal, beide met 8%, en het Westelijk Kanaal met 7%. De totale aanvoer van vis is in 2022 gestegen met 1,5% ten opzichte van 2021 tot 16.932 ton. Van deze aanvoer gaat 79% naar de binnenlandse havens, 21% naar de buitenlandse havens, waarvan de Nederlandse de belangrijkste blijft.
De Belgische visserij wordt getypeerd door de gemengde visserij, meer bepaald de platvisvisserij. In de top 5 van aangevoerde vissoorten staan voor 2022 tong, schol, inktvis, rog en garnalen. Bij schol is er een sterk dalende trend zichtbaar sinds 2016, tegenover een verdubbeling van de aanvoer van inktvis en garnaal. De aquacultuursector is klein maar divers. De in Vlaanderen geproduceerde soorten zijn zoetwaterkabeljauw, forel, snoekbaars, gamba’s, kaviaar, oesters en mosselen.
Op EU-niveau wordt de totale aquatische productie uit de visserij en aquacultuur in 2020 op bijna 5 miljoen ton geschat, wat slechts een 3% van het geschatte wereldwijde volume is. Daarmee is de EU op wereldschaal de zevende grootste producent. De vraag naar aquatische productie is echter meer dan het dubbele, meer dan 10 miljoen ton in 2020. De EU importeert daardoor ongeveer 70% van de totale vraag. Daartegenover staat dat 20% van de in de Europese Unie beschikbare vangst geëxporteerd wordt.
Data delen via VISTools: uniek in de wereld
Real time en automatisch stromen data van het schip (locatie, snelheid, brandstofverbruik, vangsten, vismaten en -soorten) door naar het schippersdashboard, de reder en de wetenschapper. Dit project startte zes jaar geleden als het idee van visser Pedro Rappé, maar eind 2023 is al meer dan de helft van de Belgische vaartuigen uitgerust met het dataplatform VISTools. Het platform biedt heel wat voordelen: de schipper ziet hoe hij energiezuiniger kan varen en hoe de samenstelling van elke vangst is zoals soorten en grootte van de vissen. Voor de wetenschapper kunnen de actuele vangstdata het inschattingssysteem van de vispopulaties, die de basis vormen voor de jaarlijkse toekenning van visquota, verder verfijnen en versnellen.
“VISTools is een belangrijke volgende stap in de automatisering van visserijdata. Via een concentrator aan boord wordt interessante informatie over de vangst, locatie van het schip en brandstofverbruik automatisch en quasi real-time bezorgd aan de schipper op de brug, maar ook tegelijkertijd tot bij de reder thuis aan land. Op die manier kan digitalisering bijdragen aan een meer duurzame en rendabele visserij.” Geert De Groote Rederscentrale
Vangstvoorspellingssoftware in zicht
In de toekomst kunnen artificiële intelligentie en automatische verwerking van camerabeelden van de gevangen vis een verbeterd inzicht verschaffen in de vangstsamenstelling aan boord en de wetenschappelijke dataverzameling rond visserij. Ook voor de veilingen biedt deze artificiële intelligentie veel potentieel.
‘Visserij verduurzaamt’-erkenning nu zichtbaar voor consument
In 2022 kocht de Vlaming gemiddeld 8,44 kg vis, week- en schaaldieren (vers, diepgevroren en verwerkt-inclusief vissalade en visconserven) voor een waarde van 122,59 euro. Ruim de helft hiervan wordt als vers gekocht. De Brusselaar is de grootste viseter en koopt 0,5 kg vis, week- en schaaldieren meer dan de Vlaming en 0,6 kg meer dan de Waal. De Waal eet relatief meer visconserven dan de Vlaming, die eerder kiest voor verse vis.
Zoals bij de totale consumptie zien we ook bij het visverbruik in 2022 weer een verschuiving van thuisverbruik naar verbruik buitenshuis. 52% van de keren dat we vis, week- of schaaldieren aten, was dit thuis. Dit is een stuk lager dan in de coronajaren 2020 en 2021 (respectievelijk 70% en 60%) en zelfs iets lager dan in 2017 (toen 54%). Verse vis kopen we vooral in de speciaalzaak of op de openbare markt. Het verbruik buitenshuis van vis, week- en schaaldieren is dus aanzienlijk. 19% van de keren dat we deze visproducten eten doen we dat op restaurant (horeca), 10% op het werk/school, 8% bij familie/vrienden en 11% gebeurt op andere plaatsen (onder meer feestzalen, events en festivals). Zalm eten we vooral thuis. Kabelkauw en mosselen eten we relatief meer buitenshuis. Bij de verwerkte vis is de viskroket een typisch buitenshuisproduct.
De Belgische visserijsector heeft de laatste jaren acties ondernomen om haar inspanningen rond verduurzaming sterker in de kijker te zetten en de consument hierover te informeren, met name door de ontwikkeling van de ‘Visserij Verduurzaamt-erkenning’. Deze erkenning is gebaseerd op een objectieve en wetenschappelijk onderbouwde tool die de verduurzaming van de visserijactiviteiten kan meten en zichtbaar maken. Sinds juni 2018 is de erkenning zichtbaar op de veilklok van Belgische veilingen en sinds kort vinden we dit ook terug bij de verkoop van vis in afzetkanalen voor de eindconsument.
Uitdagingen voor de visserijsector de volgende jaren
De Belgische visserijsector werd de afgelopen jaren al geconfronteerd met verschillende crisissen, zoals de Brexit en de coronapandemie. De storm is echter nog niet gaan liggen. Als gevolg van de Brexit zal vanaf 2026 elk jaar opnieuw met het Verenigd Koninkrijk onderhandeld moeten worden over de vangstquota. De vaak tegengestelde belangen aan de onderhandelingstafel zullen ongetwijfeld voor harde onderhandelingen zorgen.
Verder merken de Belgische vissers nu al de gevolgen van de klimaatverandering. Daarnaast is er ook de snelle expansie van de blauwe economie (energieproductie, windmolenparken) en de versterkte vernieuwing van de Mariene Ruimtelijke Planning. Hierdoor komt er voor de visserij steeds minder ruimte beschikbaar waar het economisch en ecologisch gunstig is om te vissen.
U vindt het volledige visserijrapport in bijlage en ook op Visserijrapport - VIRA | Vlaanderen.be
