Vlaamse jongeren geven aan meer te maken te krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een grote bewustwording over grensoverschrijdend gedrag kan daarvoor een mogelijke verklaring zijn. Net als in 2018 heeft ongeveer 1 op de 5 jongeren geslachtsgemeenschap (seks) gehad. Het gebruik van condooms en de pil als voorbehoedsmiddelen neemt af. Dat blijkt uit het tweede deel van een grote 4-jaarlijkse HBSC-studie bij 20.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar.
“Het is de eerste keer dat we via deze studie de jongeren bevragen over hun genderidentiteit en seksuele aantrekking. Ik ben dan ook blij te horen dat jongeren durven over seks en hun seksuele voorkeur spreken. Onze partnerorganisatie Sensoa blijft de jongeren en hun ouders op maat ondersteunen bij vragen rond seksuele gezondheid. Onze jongeren geven aan dat ze meer te maken krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daar moeten we waakzaam voor blijven, maar de grotere bereidheid om dit te bespreken is belangrijk zodat jongeren ook de stap durven te zetten om het te melden.” – Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Hilde Crevits
Dalend gebruik van condoom en anticonceptiepil
Het aantal jongeren dat seksueel actief is, neemt zoals verwacht toe naarmate de leeftijd stijgt. Het hoogste percentage seksueel actieve jongeren werd gevonden onder de 17- tot 18-jarigen (42,5%) en het laagste percentage onder de 13- tot 14-jarigen (4,0%).
Hoofdonderzoeker Dr. Maxim Dierckens: “In 2022 gaf 22,2% van de jongeren aan seks te hebben gehad. Dat is zo goed als hetzelfde resultaat als in de vorige bevraging uit 2018. Wat betreft het gebruik van anticonceptiemiddelen zien we wel verschillen. Zo gebruikten minder jongeren een condoom tijdens het eerste seksueel contact: een daling van 72,4% in 2018 naar 64,3% in 2022. Vragen we naar het laatste seksueel contact, dan blijft het condoomgebruik stabiel. Ook het gebruik van de anticonceptiepil daalde. In 2022 gaf 61,9% van de jongeren aan de anticonceptiepil te gebruiken, terwijl dat in 2018 nog 67,5% bedroeg.”
Boris Cruyssaert, woordvoerder van Sensoa: “De daling van condoomgebruik en de pil kan te wijten zijn aan een stijging van het gebruik van andere anticonceptiemiddelen. In het onderzoek van 2022 is het gebruik van andere anticonceptiemiddelen echter niet gemeten, en we weten dus niet wat meespeelt. Meisjes kunnen alternatieven zoeken omdat ze geen hormonale anticonceptie meer willen nemen of gewoon op zoek zijn naar een anticonceptiemiddel dat beter bij hen past. Relationele en seksuele vorming door ouders en scholen blijft cruciaal om jongeren bewuste keuzes over condoom- en anticonceptiegebruik te helpen maken.”
Alle informatie over condoomgebruik is te vinden op de website van Sensoa: www.allesoverseks.be. De voorbije jaren voerden ze campagne rond bescherming tegen en testen op soa's. Sensoa ontwikkelde ook educatief materiaal voor scholen en de onlangs gelanceerde leerlijnen besteden aandacht aan condoomgebruik. Hopelijk gaan de scholen daar nu ook mee aan de slag. Jaarlijks verdeelt Sensoa ook zo'n 10.000 gratis condooms naar jongereninitiatieven. Later dit jaar lanceren ze ook een condoomonderzoek om de preventiestrategie beter te kunnen ondersteunen. Positief in deze cijfers is het kleiner geworden verschil tussen condoomgebruik bij de eerste keer seks en de laatste keer seks: een grotere groep blijft condoomgebruik volhouden.
Meer rapportage van grensoverschrijdend gedrag
Het aandeel jongeren dat in 2022 minstens één of meerdere keren op een ongewenst seksuele manier werd aangeraakt, bedroeg 26,3%. In 2018 bedroeg dat aandeel nog 18,9%. Het aandeel jongeren dat aangaf verplichte seksuele aanrakingen (één keer of meer) te moeten doen, steeg van 6,9% in 2018 naar 10,9% in 2022. Meisjes rapporteren vaker met deze vormen van grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd te worden dan jongens.
Boris Cruyssaert: “We zagen deze cijfers al stijgen in het eerdere onderzoek van 2018. Dit kan te wijten zijn aan een grotere bereidheid om dit te bespreken bij jongeren en volwassenen sinds #MeToo in oktober 2017. In het rapport van 2018 waren de percentages jongeren die niet wensten te antwoorden ook ietsjes hoger dan in 2022, wat mee kan wijzen op een verhoogde bespreekbaarheid tegenover vroeger. Daar heeft Sensoa via zijn campagnes ook aan bijgedragen. Of er ook sprake is van een verhoging van het aantal effectieve gevallen van grensoverschrijdend gedrag, is moeilijk te zeggen. Jongeren worden er slachtoffer van, maar stellen zelf ook seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarom is er onze e-learning over het Vlaggensysteem waarmee professionelen op hun eigen tempo leren hoe ze gepast op gezond en/of grensoverschrijdend seksueel gedrag van jongeren kunnen reageren.”
Gender en seksuele voorkeur
In deze bevraging werd ook voor het eerst gepeild naar de genderidentiteit en de seksuele aantrekking van de jongeren. Een klein aandeel (3,0%) van de jongeren werd geïdentificeerd als transgender en genderdivers. De meerderheid van de jongeren (88,2%) was heteroseksueel, 7,7% was holebi en 4,2% voelde zich nog tot niemand aangetrokken.
Over de studie
Deze studie “Jongeren en Gezondheid” bevroeg meer dan 20.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar. Deze resultaten over seksuele gezondheid zijn de tweede van een reeks. Eerder verschenen al resultaten over mentaal, sociaal en fysiek welbevinden en er volgen vóór de zomer nog resultaten over voeding en beweging en slaap; tabak, alcohol en drugs. De studie kadert binnen de internationale Health Behaviour in School-aged Children-studie (HBSC) en werd uitgevoerd met steun van het Agentschap Zorg en Gezondheid door onderzoekers van Universiteit Gent.
De HBSC-studie wordt sinds 1982 vierjaarlijks uitgevoerd in een groeiend aantal landen en regio’s in Europa en Noord-Amerika. Vlaanderen neemt eraan deel sinds 1989. De internationale resultaten van deze HBSC-studie worden ten vroegste verwacht in het najaar 2023.
